Mieszkańcy Smukały walczą o zachowanie historycznego dziedzictwa

Apel o zachowanie dziedzictwa

W liście zwrócono uwagę na wartość historyczną obiektu oraz jego istotne znaczenie w kontekście przeszłości regionu. Mieszkańcy apelują o zachowanie oryginalnego wyglądu elewacji północnej i zachodniej, co jest zgodne z zapisami Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego. Wnioskodawcy dziękują za uwzględnienie wcześniejszych uwag i zmianę pierwotnej koncepcji, polegającą na oddzieleniu nowej bryły od zabytkowej części internatu.

O co chodzi? 

Budynek przy ulicy Opławiec 160 w Bydgoszczy, obecnie będący siedzibą Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kształcenia Zawodowego, posiada bogatą historię sięgającą okresu przed II wojną światową. Przed wybuchem wojny pełnił funkcję fabryki karbidu, a jego wieża służyła jako silos do przechowywania wapna i węgla, niezbędnych do produkcji tego surowca.​

W czasie II wojny światowej budynek został przekształcony przez okupacyjne władze niemieckie na obóz przesiedleńczy. W latach 1941–1943 funkcjonował jako miejsce przetrzymywania ludności polskiej przed dalszą deportacją. Świadectwem tragicznych wydarzeń z tego okresu jest znajdująca się w pobliżu Mogiła Ofiar Hitleryzmu, upamiętniająca ofiary obozu.​

Nowe propozycje dla wieży internatu

Szczególną uwagę poświęcono wieży internatu, która od 1939 roku pozostaje niewykorzystana. Obecnie mogłaby zostać zaadaptowana do celów użytkowych. Wśród propozycji mieszkańców znalazły się:

• utworzenie dodatkowych pokoi noclegowych dla młodzieży K-PCKZ oraz możliwość wynajmu komercyjnego w okresach wolnych od zajęć,
• stworzenie Centrum Historii Lokalnej, dokumentującego historię obozu przesiedleńczego, kolejki wąskotorowej, lokalnych szkół, sanatorium, cmentarzy i budynków przemysłowych,
• budowa tarasu widokowego na dachu wieży z możliwością nadbudowy dodatkowego pomieszczenia zgodnie z pierwotną dokumentacją budynku,
• wykorzystanie wnętrza na działalność społeczną i usługową, np. poprzez utworzenie świetlicy, kawiarni, ścianki wspinaczkowej, obserwatorium czy przestrzeni wystawienniczej.

Prośba o badania historyczne

W związku z realizacją filmu dokumentalnego Smukała 1941–1943, którego premiera planowana jest na wrzesień 2025 roku, autor listu wystąpił o zgodę na przeprowadzenie badań detektorem terenu przy budynkach K-PCKZ oraz piwnicy wieży w celu odnalezienia i zachowania pamiątek poobozowych. Podkreślono również potrzebę umieszczenia tablicy historycznej, ponieważ istniejący obelisk upamiętniający ofiary jest według mieszkańców mało czytelny.

Apel o ochronę pamięci

W swoim liście Tomasz Olechnowicz zwraca uwagę, że historia tego miejsca zasługuje na szczególną ochronę. Podkreśla, że sam marszałek Piotr Całbecki, którego rodzina doświadczyła okrucieństwa wojny w podobnym obozie w Toruniu, powinien rozumieć wagę działań na rzecz zachowania pamięci.

– Zróbmy więc wszystko, by ją chronić – kończy list jego autor.

Czy władze województwa uwzględnią postulaty mieszkańców i pozwolą na realizację tych inicjatyw? Czas pokaże.

Źródło: list otwarty, opracowanie własne.