Krwawy pomocnik Stalina [RECENZJA KSIĄŻKI]

„Oblicza zła” to tytuł wyśmienitej serii wydawniczej przybliżającej postaci przywódców XX-wiecznych państw lub ich najbliższych współpracowników. Elementem wspólnym jest to, że wszyscy oni mają krew na rękach, krew wielu tysięcy, a czasami nawet milionów osób. Do tej pory bohaterami książek z serii byli m.in. Adolf Hitler, Józef Stalin, Nicolae Ceausescu, Pol Pot, Benito Mussolini, Martin Borman, Joseph Goebbels czy Heinrich Himmler. Wszystkie z tych publikacji zostały napisane przez najlepszych specjalistów w swojej dziedzinie, nie tylko znających koleje losu opisywanych postaci, ale i mających bogatą wiedzę o epokach, w których one żyły. Dzięki temu otrzymujemy napisane z niezwykłą erudycją książki, które w istotny sposób poszerzają naszą wiedzę o mrocznych postaciach kształtujących historię XX wieku.

Françoise Thom to wywodząca się z Francji wybitna znawczyni sowieckiej Rosji. Wykłada historię na Sorbonie. W ramach wspomnianej serii przygotowała imponującą biografię Ławrientija Berii. O znaczeniu tej książki nie świadczy jednak wyłącznie jej objętość, prawie tysiąc stron (!), ale również, a może przede wszystkim, jej zawartość. Nowatorskie ukazanie intryg na dworze Stalina, kulis podejmowania decyzji kosztujących życie milionów ludzi, relacji pomiędzy partyjnymi dygnitarzami zasiadającymi na Kremlu czy przebiegu czystek dosięgających każdego, kto w jakikolwiek sposób „podpadł” przywódcy państwa sowieckiego. To wszystko stanowi tło dla przedstawienia zawrotnej kariery jednego z najważniejszych współpracowników Stalina. Niezwykle inteligentnego, a zarazem cynicznego, wyrachowanego i przebiegłego.

Pomimo imponującej objętości, książkę czyta się bardzo lekko i przyjemnie. Napisana jest przystępnym językiem, a konstrukcja pracy w logiczny sposób prezentuje kolejne etapy kariery Berii. Gorliwa służba zbrodniczemu systemowi wynosi go na szczyty, aż w końcu zapewnia stanowisko szefa sowieckiej bezpieki, nadzorującego jeden z najkrwawszych aparatów represji na świecie. Osobiście odpowiadał za liczne zbrodnie, w tym wymordowanie pod koniec lat 30. XX wieku ponad 100 tysięcy naszych rodaków w ZSRR w ramach tzw. „operacji polskiej” czy też później za wymordowanie polskich oficerów w Katyniu. Dodać musimy do tego liczne ofiary innych narodowości oraz tych, którzy co prawda przeżyli, ale przeszli przez piekło stalinowskich więzień czy łagrów. Daje nam to gigantyczną, trudną do wyobrażenia liczbę. Za wszystkie bezpośrednio lub pośrednio odpowiedzialny był Beria.

Losy Berii były nierozerwalnie związane z losami Stalina. To on umożliwił mu robienie zawrotnej kariery i był jego politycznym protektorem. On motywował go do popełniania zbrodni z zza biurka i nagradzał za wywiązywanie się z tego zadania. W pewnym stopniu powodem tej więzi było wspólne, gruzińskie pochodzenie. O ile jednak Stalin odrzucił to dziedzictwo i bardziej czuł się Rosjaninem niż Gruzinem, o tyle Beria nigdy się nie zrusycyzował i do końca życia pozostał Gruzinem w sercu i umyśle. Kiedy Stalina zabrakło, kariera Berii legła w gruzach. Powodem były szykowane przez niego reformy, które nie spodobały się innym sowieckim dygnitarzom. Na skutek spisku Chruszczowa, Malenkowa i Mołotowa odsunięto go od władzy, postawiono przed sądem. Oskarżono go o to, że wykorzystując swoją pozycję, planował użyć podległe sobie służby do przejęcia władzy, zlikwidowania ustroju komunistycznego i przywrócenia kapitalizmu. Dla wzmocnienia efektu oskarżono go również o zdradę i współpracę z obcymi państwami. Akta jego sprawy liczyły 39 tomów. Wobec takich zarzutów wyrok mógł być tylko jeden, kara śmierci. Wykonano go bez zwłoki, jeszcze w 1953 r.

Wszelkie szczegóły życia i działalności Ławrientija Berii znajdziemy na kartach tej arcyciekawej książki. Polecam wszystkim miłośnikom historii, dla których zarówna publikacja Françoise Thom, jak i inne książki z serii „Oblicza zła” to pozycja obowiązkowa.

Beria. Oprawca bez skazy,

Wydawnictwo Prószyński i S-ka