Swego nie znamy. Czas odkryć Kujawy! [TURYSTYKA]

Kujawy to kraina historyczna w centralnej Polsce, leżąca na zachodnim brzegu środkowej Wisły, między Włocławkiem i Toruniem. Geograficznie obejmuje wschodnią część Pojezierza Wielkopolskiego (Pojezierze Kujawskie) oraz fragment Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej. Południowa granica krajobrazowa wyznacza zasięg zlodowacenia Wisły.

W rzeźbie terenu wyróżnia się dwa ciągi wzgórz morenowych (wysokości do 159 m). Krajobraz tego terenu tworzą malownicze pagórki, pola i lasy oraz liczne polodowcowe jeziora, w większości rynnowe. Kujawy odznaczają się żyznymi glebami i dobrze rozwiniętym rolnictwem.

Położone między górną Notecią i Wisłą wraz z przylegającymi do nich od północnego zachodu Pałukami, należą do najstarszych polskich terenów osadniczych. Region ma wiele do zaoferowania turystom!

Historyczna stolica

Granica Kujaw przebiega w centrum kraju i łączy się z Mazowszem i Ziemią Łęczycką. Historyczną stolicą Kujaw jest Włocławek, leżący po obu stronach Wisły. Starsza jest jego lewobrzeżna część. Na uwagę zasługują przede wszystkim późnogotycki kościół świętego Jana Chrzciciela z XVI wieku i katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z XIV wieku. Gotycka bazylika zachwyca ozdobną fasadą i proporcjami bryły. Między świątynią a rzeką rozciąga się duży ogród z trójskrzydłowym pałacem biskupim o eleganckiej klasycystycznej elewacji.

We wschodniej części miasta Wisłę przegradza wielka tama, przed którą powstał Zalew Włocławski, sięgający prawie do Płocka. Ogromny akwen o powierzchni 7500 ha wyśmienicie nadaje się do uprawiania sportów wodnych. Na południe od zalewu znajduje się Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy, składający się z kompleksów leśnych o urozmaiconej powierzchni. W południowej części parku leży wiele niedużych jezior, z których najciekawszym jest Jezioro Rakutowskie Wielkie o powierzchni 300 hektarów. Aby umożliwić turystom obserwacje ptaków, wzniesiono nad taflą wieżę widokową.

Perły przemysłu

Stolicą województwa kujawsko-pomorskiego jest Bydgoszcz, miasto dwóch rzek, leżące nad Brdą i Wisłą. To miasto o niezwykle bogatej historii i tradycji. W związku z atrakcyjnym usytuowaniem Bydgoszczy, na szlaku rzecznym, nad Brdą budowano tu okazałe młyny i spichrze, stanowiące dziś symbol miasta. Obecnie zostały poddane renowacji i przekształcono je w muzea oraz obiekty kulturalne.

Do najstarszej części miasta należy Wyspa Młyńska, na której od końca XVI wieku funkcjonowała mennica królewska. Do końca XVIII wieku wyspa pełniła funkcję zaplecza przemysłowego. Zwiedzimy tu Europejskie Centrum Pieniądza ze skarbem bydgoskim i Dom Leona Wyczółkowskiego z ciekawą kolekcją jego obrazów.

Tuż obok Wyspy Młyńskiej znajduje się „Wenecja Bydgoska”, jeden z najbardziej malowniczych zakątków miasta. Urokliwe kamienice pięknie komponują się z nadrzecznym krajobrazem, a nadbrzeżne bulwary są ulubionym miejscem spacerowym w Bydgoszczy.

W sąsiedztwie, na Starym Mieście znajduje się niedawno odrestaurowana ceglana świątynia, reprezentująca późny gotyk. To kościół katedralny świętych Marcina i Mikołaja (nazywany także bydgoską Farą – określenie pochodzi z czasów, gdy nie było jeszcze diecezji bydgoskiej). Bogato zdobione trójnawowe wnętrze z gwieździstym sklepieniem utrzymane jest w nietypowej kolorystyce, w której dominują czerwień, grafit i złoto. Stare Miasto wyróżnia się wspaniałą secesyjną zabudową. Jednak najokazalsze kamienice można zobaczyć przy ulicach: Gdańskiej i Cieszkowskiego.

fot. Alfa Mar

Jednym z najchętniej fotografowanych obiektów w Bydgoszczy jest ukończony w 2006 roku budynek Opery Nova. Nieopodal, między brzegami Brdy, znajduje się zawieszona na linie figura „Przechodzącego przez rzekę”. Odsłonięto ją 1 maja 2004 roku dla upamiętnienia wejścia Polski do Unii Europejskiej. Interesującym obiektem dla turystów jest fontanna „Potop”. Cieszyła ona mieszkańców Bydgoszczy w latach 1904–1943. Dopiero w 2014 roku nastąpiło uroczyste odsłonięcie jej rekonstrukcji.

Niezwykle ciekawym miejscem jest Exploseum na obrzeżach miasta, gdzie wśród gęstego lasu kryje się dawny zakład produkcji materiałów wybuchowych. Do spacerowania zachęca rozległy zielony teren Leśnego Park Kultury i Wypoczynku „Myślęcinek” To bardzo atrakcyjny pod względem krajobrazowym i przyrodniczym fragment miasta, ze zróżnicowaną szatą roślinną. Park przecinają ścieżki spacerowe i rowerowe. Obok znajduje się Ogród Fauny Polskiej, niewielkie leśne ZOO. Żyją tu między innymi wilki, niedźwiedzie, lisy, sarny i bociany.

W mieście Kopernika

Z Bydgoszczą sąsiaduje Toruń, samorządowa stolica województwa – i największa atrakcja turystyczna regionu. Leży na styku Pojezierza Chełmińskiego i Kotliny Toruńskiej. To miasto trzystu zabytków, z dostojną Starówką w centrum i elementami nowoczesności i zieleni na obrzeżach, przedzielone Wisłą.

Początek miastu w XIII wieku dali Krzyżacy, którzy także zbudowali tu warownię. Dziś możemy oglądać tylko ruiny zamku i fragmenty murów obronnych. Największą osobliwością miasta jest Krzywa Wieża z przełomu XIII i XIV wieku. Obecnie odchylenie od pionu wynosi 1,4 metra!

Najstarszą częścią Torunia jest Rynek Staromiejski. Stoi tu ceglany Staromiejski Ratusz z XIV wieku, a z jego wieży można podziwiać widok okolicy. Przy rynku stoją dwa pomniki: Mikołaja Kopernika z XIX wieku i mniejszy, przedstawiający flisaka otoczonego przez żaby. Uwagę przyciąga również neorenesansowy Dwór Artusa z XIX wieku.

fot. Alfa Mar

Warto odwiedzić toruńskie kościoły: świętego Jakuba z XIV wieku, kościół Świętego Ducha z XVIII wieku, stojący przy zachodniej części rynku, kościół Najświętszej Maryi Panny z XIV wieku, z gotycka chrzcielnicą oraz katedrę Świętych Janów z XV wieku. Największą osobliwością świątyni jest wielki dzwon Tuba Dei, mieszczący się w kościelnej wieży (waży aż 7300 kg). Jest trzecim co do wielkości dzwonem w Polsce.

Szlakiem uzdrowisk

Golub-Dobrzyń to w rzeczywistości dwa miasta, przedzielone Drwęcą. W 1915 roku zostały połączone. Największym skarbem miasta jest piękny zamek zbudowany przez Krzyżaków w XIII wieku. Obecny renesansowy kształt nadała mu Anna Wazówna – siostra króla Zygmunta III. Gruntownie przebudowała gotycką warownię. Legenda głosi, że po golubskim zamku snują się duchy, a wśród nich – duch Wazówny.

fot. Alfa Mar

W Golubiu-Dobrzyniu zobaczyć można również fragmenty murów obronnych, stare kościoły (między innymi golubską farę) i piękne kamienice.

Na obrzeżach Kujaw położony jest Ciechocinek – popularne uzdrowisko.

Znajdują się tu unikatowe budowle – trzy XIX-wieczne tężnie. Drewniane konstrukcje są wysokie na 15 metrów, a ich łączna długość wynosi 1700 metrów. Są one celem spacerów kuracjuszy, można tutaj oddychać świeżym powietrzem nasyconym jodem i ozonem.

fot. Pixabay

Sercem Ciechocinka jest solankowa fontanna, zwana Grzybem. W Parku Zdrojowym znajdują się kwietne dywany i zegar. Rosną w nim egzotyczne rośliny: oliwki, tuje i tulipanowce amerykańskie.

Drugim uzdrowiskiem na Kujawach jest Inowrocław. Zachodnią część miasta tworzy dzielnica zdrojowa z zespołem sanatoriów. Od 2001 roku w Inowrocławiu działają solankowe tężnie. Z galerii widokowej na szczycie konstrukcji widać ukwieconą przestrzeń Parku Solankowego. W pobliżu Inowrocławia warto zobaczyć także Piechcin z niesamowitym turkusowym jeziorem i kamieniołomem.

Tuż obok leży Pakość, znana jako „Kujawska Jerozolima” z powodu słynnej Kalwarii. Początkowo na przestrzeni czterech kilometrów ustawiono zwykłe, drewniane krzyże, w następnych latach zastąpiono je barokowymi kapliczkami. Przez zniszczenia, których dokonali Szwedzi, w dawnym kształcie przetrwały tylko dwie: Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i „Zdrady Judasza”.

Do czasów prasłowiańskich

Miłośnicy historii koniecznie muszą zajrzeć do Biskupina, gdzie znajduje się rezerwat archeologiczny, rekonstrukcja najstarszej prasłowiańskiej osady bałtyckiej. Osada ludności kultury łużyckiej przetrwała pod warstwą torfu ponad 2700 lat. Pozostałość osady – prehistorycznego osiedla obronnego odkryto w 1933 roku, przy niskim poziomie wody. Od 1949 roku istnieje tu rezerwat archeologiczny, w którym prezentowane są wykopaliska i rekonstrukcje budynków. Do osady, na półwyspie otoczonym Jeziorem Biskupińskim, wchodzi się przez most i bramę wjazdową z wieżą strażniczą. Wzdłuż głównej drogi ciągną się dwa rzędy domów, o starannie zrekonstruowanych wnętrzach. W budynku muzeum wyeksponowano przedmioty codziennego użytku. Pobyt w Biskupinie to atrakcyjna lekcja historii.

fot. Pixabay

Z Biskupina już blisko do Wenecji, niewielkiej miejscowości wyróżniającej się malowniczym położeniem między jeziorami: Weneckim, Skrzynki i Biskupińskim. Tu znajduje się Muzeum Kolei Wąskotorowej. Wykorzystano tu tory o rozstawie 60 cm, najmniejszym wśród stosowanych przez koleje w Europie.

Znajduje się tutaj 17 parowozów różnej konstrukcji i różnego przeznaczenia, które zostały wyprodukowane w Polsce, Niemczech i Belgii. Można również zobaczyć wagony różnego typu: towarowe, pocztowe i platformy. Zebrane w muzeum eksponaty pokazują 100-letnią historię żnińskiej kolei.

W sezonie turystycznym można odbyć romantyczną podróż zabytkową koleją na trasie Wenecja–Żnin–Biskupin–Gąsawa. Tę plenerową placówkę chętnie odwiedzają rodziny z dziećmi.

Malowniczą miejscowością położoną na zalesionych wzgórzach – w Kotlinie Brdy – jest Koronowo. Największą atrakcją miejscowości jest kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, kościół poklasztorny, będącą prawdziwą skarbnicą sztuki (bogato zdobiona barokowa ambona, barokowe ołtarze). Na małym skwerku rośnie królewski dąb, sąsiadujący z obeliskiem upamiętniającym bitwę z Krzyżakami stoczoną pod Koronowem. Na rzecznej wyspie stoi dwustuletni młyn ryglowy, zwany Diabelskim Młynem.

Na północ i wschód od Koronowa ciągną się wąskie (2400 ha) rozlewiska Brdy. Nad Zalewem Koronowskim latem bieli się od żagli. Na przestrzeni 100 km, na linii brzegowej zalewu, powstało kilkadziesiąt ośrodków wczasowych, które zapewniają świetną bazę dla żeglarzy i kajakarzy.

Zieleń i woda

Na terenie Kujaw leżą Bory Tucholskie – chyba najsłynniejsze lasy w Polsce. W lasach rosną bardzo stare drzewa, porosty, znajdują się tam tajemnicze uroczyska i jeziora. Bory Tucholskie są od niedawna Parkiem Narodowym. Mówi się, że stanowią pozostałość po prastarej Puszczy Pomorskiej. Kompleks leśny wyraźnie dzieli się według dorzeczy dwóch największych rzek tego regionu – Bory nad Wdą i Bory nad Brdą. Tuchola to największe miasto Borów Tucholskich. Przetrwały tu fragmenty średniowiecznych fos i murów miejskich z Bramą Człuchowską.

Na granicy Pojezierza Kaszubskiego i Borów Tucholskich leżą Odry, gdzie można zobaczyć kamienne cmentarzyska, tajemnicze kręgi i kurhany ukryte w sosnowym lesie. Archeolodzy naliczyli 20 grobów kurhanowych i określają wiek cmentarzyska na 6000 lat. W 1958 roku powstał tu rezerwat archeologiczny i przyrodniczy.

Osobliwością tego rejonu jest zbudowany według rzymskich wzorów akwedukt w Fojutowie. Rzeka Czerska Struga krzyżuje się tu z Wielkim Kanałem Brdy, a wszystko za sprawą najdłuższego w Polsce 75-metrowego akweduktu. Różnica wysokości pomiędzy lustrami przecinających się cieków wynosi prawie 9 metrów. Akwedukt zbudowano w 1848 roku. Wzdłuż Czerskiej Strugi biegnie kładka spacerowa. Jest to jedno z niewielu miejsc w Polsce, gdzie można przejść pod wodą (Kanałem Brdy) bez zmoczenia.

Koniecznie trzeba zobaczyć piękny Rezerwat Cisów w okolicy Cekcyna, w nadleśnictwie Wierzchlas. To unikatowy fragment dawnej Puszczy Pomorskiej. Na niewielkim obszarze rośnie tu prawie 3000 cisów, niektóre mają po 600 lat. Drzewa pamiętają jeszcze koronację Władysława Jagiełły. To król objął je ochroną i zabronił ścinać na łuki i kusze.

Kujawy to region bogaty turystycznie, którego walorów nie sposób krótko omówić. Podróż po miastach, zamkach, uzdrowiskach oraz parkach krajobrazowych tego obszaru to prawdziwa przyjemność i atrakcyjna lekcja przyrody i historii.

Marcin Kowalewski (w trakcie kursu przewodnika po Bydgoszczy i okolicach)

Centrum Podróży Alfa Mar, Gajowa 43

www.alfamar.pl