Bezpieka pogranicza. Historia zwiadu WOP Lecha Kowalskiego [RECENZJA]

Co to był Zwiad WOP ? Najprościej przyrównać tę organizację do Urzędu Bezpieczeństwa (UB) czy też Służby Bezpieczeństwa (SB). Zasadniczą różnicą jest to, że wspomniane dwie organizacje były bezpieką cywilną a Zwiad WOP pełnił te funkcję w strukturach Ludowego Wojska Polskiego. Inną zbrodniczą formacją działającą równolegle z WOP była Informacja Wojskowa (IW), przekształcona następnie w Wojskową Służbę Wewnętrzną (WSW). 

Na poczatek kilka słów o autorze. Lech Kowalski urodził się w 1950 r. w Koszalinie. Ukończył pion polityczny Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Obrony Przeciwlotniczej. W latach 1973–1990 był członkiem PZPR. Pracował również jako adiunkt w Wojskowym Instytucie Historycznym. Tak więc doświadczenia życiowe pozwalają dr Kowalskiemu na wejście mentalne w umysły ówczesnych decydentów politycznych i wojskowych. Oczywiście to co jest jego zaletą staje się równocześnie obciążeniem. Odnośnie działalności Lecha Kowalskiego krytycznie wypowiadali się m.in. prof. Paweł Wieczorkiewicz oraz prof. Andrzej Paczkowski.

Wracając do recenzowanej ksiązki. Na ponad 640 stronach autor przedstawia historię WOP "od kołyski, aż po grób". To co warto zauważyć, a co również wydawnictwo Fronda zawarło na 4  stronie okładki jest to, że bezpieka cywilna w trakcie transformacji ustrojowej w 1989 r. została zdelegalizowana oficjalnie to proces taki nie dotknął bezpieki WOP. Jak napisano - zwartym szykiem, spokojnie i bez strat, przemaszerowały ku nowej - jak sądziliśmy, niepodległej - już rzeczywistości.

Całość publikacji podzielona została na sześć rozdziałów, a te na kolejne podrozdziały. Takie usystematyzowanie materiału pozwala na łatwiejsze poruszanie się po konkretnych treściach interesujących czytelnika jedynie wybiórczo. Przykładowo osobom zamieszkującym teren Pomorza bliżej będzie do zrozumienia historii i działań WOP opisywanych w rozdziale II (Granica północna).

Ważnym elementem książki jest ostatni rozdział, w którym poruszone zostały tematy działalności WOP w trakcie stanu wojennego, dekompozycja organizacji czy też bunt żołnierzy WOP przeciwko Czesławowi Kiszczakowi.

Wielkim atutem książki Lecha Kowalskiego są licznie podawane przykłady podejmowanych działań. Można śmiało powiedzieć, że zajmują większość treści. Ciekawe są opisy ucieczek podejmowanych przez polaków zagrożonych represjami politycznymi czy też zwyczajnie kryminalistów próbujących w ten sposób uniknąć więzienia. W ten sposób dowiadujemy się o ucieczce kpt. jana Ćwiklińskiego dowodzącego M/s Batory, który był polską dumą. kapitan batorego po każdym rejsie był odwożony czarną lizumyną na kilkugodzinne przesłuchania. Dopiero po nich mógł wrócić do domu. Gdy Ćwiąkalski poczuł zagrożenie postanowił o ucieczce. Po powrocie do Polski z ostatniego rejsu prawdopodobnie nie czekałoby go już nic dobrego. 

Jak już wspomniano w publikacji znajdziemy kilkadziesiąt opisów ucieczek oraz podejmowanych działań wywiadowczych przez Wojska Ochrony Pogranicza. 

Do minusów zaliczyć należy wykonanie indeksu. Jest to połączenie indeksu osobowego z geograficznym i przemieszanie tego z spisem występujących w publikacji organizacji. Zwyczajowo, te trzy indeksy tratuje się rozłącznie i taką też należałoby przyjać zasadę w omawianej publikacji. Niestety poieszczony indeks jest również niepełny. Brakuje choćby miasta Bydgoszcz, które w publikacji występuje jako siedziba Pomorskiego Okręgu Wojskowego. W indeksie brak.

Podsumowująć, uważam że najnowszą książkę wydawnictwa Fronda warto polecić każdemu zainteresowanemu okresem PRL i służb które oplatały swoją siecią polskie terytorium oraz chcą poznać schematy działań Zwiadu WOP. Książka dr. Kowalskiego jest kompleksowym kompendium tej zbrodniczej organizacji.

Lech Kowalski, Bezpieka pogranicza. Historia Zwiadu WOP 1945-1990, wyd. Fronda, Warszawa 2020