Konne wozy, sikawka parowa. Początki straży pożarnej w Bydgoszczy

Tworzenie służb gaśniczych rozpoczęto na początku XIX wieku. Wcześniej, gdy wybuchał pożar, do jego gaszenia zobowiązany był każdy zdolny do tego mieszkaniec miasta. Przeważnie było to jednak mało efektywne.

Z projektem utworzenia straży pożarnej w Bydgoszczy wystąpili kupiec Herman Kraus i radca prawny Karol Wenzl. 20 marca 1864 r. opracowany został statut, wybrano również władze Zarządu Ochotniczej Straży Pożarnej, która rozpoczęła swoją działalność 2 czerwca 1864 roku. Już 10 września odbyły się pierwsze ćwiczenia ze sprzętem zakupionym przez magistrat i od tego czasu takie ćwiczenia prowadzono dwa razy w tygodniu. Prowadził je… mistrz kominiarski.

W 1872 r. powstała dodatkowo Zawodowa Straż Pożarna. Na jej siedzibę obrano kościół klarysek, których zakon został rozwiązany. Bramę dla konnych wozów przebito w ścianie od strony ul. Jagiellońskiej. Stajnie i magazyn na furaż dla koni mieścił się w sąsiednim budynku. W latach 1872–1920 komendantem Zawodowej Straży Pożarnej był Jerzy Gottrald, wyszkolony w Berlinie.

W 1893 r. strażacy otrzymali pierwszą sikawkę parową. W kolejnych latach założono w czternastu punktach miasta sygnalizację przeciwpożarową, a w latach 1898–1900 pojawiły się na ulicach hydranty. 23 grudnia 1911 r. strażacy otrzymali nowo wybudowaną remizę strażacką przy obecnej ul. Pomorskiej 16. Na początku XX w. Bydgoszcz dysponowała 136 hydrantami podziemnymi i 255 nadziemnymi. Zasilane one były z 20 studni głębinowych.

Już 20 stycznia 1920 r., czyli w pierwszy dzień odzyskanej niepodległości, straż pożarna przeszła w polskie ręce. Na wyposażeniu 52 strażaków znalazły się sikawki ręczne o zaprzęgu konnym oraz dwa pojazdy konne wyposażone w pompy parowe. W 1927 r. straż została zmotoryzowana i wyposażona w dwa pojazdy gaśnicze produkcji francuskiej typu Lafli, drabinę mechaniczną, beczkowóz oraz samochód osobowy. W latach 1920–1934 komendantem Zawodowej Straży Pożarnej był Józef Milewski. Jego następcą został Włodzimierz Wozignój, który zmienił nazwisko na Wozimirski.

Wybuch drugiej wojny światowej spowodował konieczność gaszenia pożarów powstałych na skutek ataków niemieckiego lotnictwa bombowego. Zawodową Straż Pożarną podzielono na pięć pododdziałów, które rozlokowano w różnych punktach miasta.

3 września 1939 r. kolumna złożona z 17 samochodów, pięciu wozów konnych wraz z 62 strażakami zawodowymi i 75 osobami przydzielonymi do rezerwy, opuściła miasto. Po dotarciu do Kowna strażacy wpadli w ręce wojsk radzieckich. Wielu z nich uciekło i powróciło do Bydgoszczy, a część wyemigrowała za granicę.

Niemcy po przejęciu kontroli nad miastem zorganizowali swoją straż: Feuerschultzpolizei, na czele której stanął przybyły z Gdańska radca Petett. W znaczących zakładach tworzyli zakładowe przymusowe straże pożarne. Organizowali też fabryczne oddziały OPL (obrony przeciwlotniczej) i szkolili ich członków.

W trakcie wojny wozy strażackie były pomalowane na zielono. Załogę straży pożarnej zwiększono do 200 ludzi i wyposażono w dużą liczbę samochodów. W końcu 1944 r. bydgoska Straż Pożarna posiadała 38 pojazdów i podzielona była na trzy oddziały.

20 lub 21 stycznia 1945 r. zgodnie z zarządzeniem władz niemieckich została ewakuowana do Wismaru. Sprzęt pożarniczy załadowano wraz z 36-osobową załogą strażacką na 42 samochody. Z tego taboru do Bydgoszczy powróciły jedynie dwa pojazdy GAM 25 i drabina mechaniczna SD-28 marki Magirus. Pojazdy te zostały przyprowadzone przez strażaków – kierowców: Franciszka Urbanowskiego i Jana Tozję, którzy w drodze upozorowali uszkodzenie sprzętu.

Jeszcze w trakcie walk o miasto, 25 stycznia 1945 r., pod dowództwem ppor. poż. Leona Piechockiego zawiązała się ponownie Zawodowa Straż Pożarna. Na tymczasową siedzibę wybrano hotel Ratuszowy przy ul. Długiej. Dotychczasowa remiza była całkowicie zdewastowana. Z pomocą sprzętową przyszli strażacy z Nakła, którzy przekazali jeden ze swoich wozów strażackich. Sprzęt ten okazał się niezwykle przydatny, bo w 1945 r. w samej Bydgoszczy gaszono aż 118 pożarów. Dzięki wzmożonej działalności straży zawodowej znad Mierzei Wiślanej sprowadzono pojazdy porzucone przez Niemców, które stały na plaży częściowo zatopione. W ten sposób po wyremontowaniu do miasta przybyły trzy pojazdy: GMC, LGA marki Magirus oraz samochód ciężarowy marki Betford. Po wyremontowaniu remizy przy ul. Pomorskiej strażacy znaleźli się ponownie w swoim obiekcie, gdzie pełnią służbę do dziś.

„Tygodnik Bydgoski” objął publikację patronatem medialnym. Zapraszamy na spotkanie autorskie, które odbędzie się 26 kwietnia o godz. 17.00 w filii Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej „Leśne” (ul. Czerkaska 11).

Publikację można zamówić klikając na poniższe zdjęcie: