O Zachemie rozmawiali u premiera. Łęgnowo w Warszawie

Mieszkańcy Łęgnowa Wsi walczą z katastrofą ekologiczną jaką spowodowały w tej części Bydgoszczy zakłady chemiczne Zachem. Pozostałe po upadłym przedsiębiorstwie odpady trują wodę i grunty. Naukowcy z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie nie mają wątpliwości, że mamy do czynienia zanieczyszczeniem na ogromną skalę, a z każdym rokiem jest gorzej i tylko kompleksowy program rewitalizacji może uratować środowisko.

Mieszkańcy Łęgnowa Wsi działają ręka w rękę z naukowcami. Udało się już im przekonać samorządowców. 5 lutego Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego jednogłośnie przyjął apel z wnioskiem o rządowy program likwidacji zagrożeń terenów poprzemysłowych.

O wynikach badań naukowców, truciznach pozostawionych przez Zachem i buncie mieszkańców - czytaj tutaj

Z kolei w miniony piątek delegacja mieszkańców Łęgnowa Wsi gościła w Warszawie.

Renata Włazik, jedna z liderek mieszkańców osiedla, napisała na Facebooku:

„Delegacja przedstawicieli Łegnowa Wsi już po owocnym spotkaniu z Sekretarzem Stanu Panem Pawłem Szrotem. Więcej na konferencji w Bydgoszcz dn. 12.02.2018 r. (poniedziałek), szczegóły niebawem. Dziękuję jeszcze raz 906 osobom, które podpisały się pod petycją”.

Oto pełna treść petycji zawiezionej do Warszawy:

Premier Rządu

Rzeczypospolitej Polskiej

PETYCJA W SPRAWIE:

Rozbrojenia bomby ekologicznej na terenie „Zachem” w Bydgoszczy.

Łęgnowo Wieś to bydgoskie osiedle na którym zameldowanych jest 861 dorosłych mieszkańców, jednakże faktycznie mieszka tu więcej osób, a ponadto spora liczba dzieci. Ta społeczność od lat 60. XX wieku boryka się z poważny problem, który od bardzo dawna jest znany wszelkim władzom lokalnym, ale mimo to przez nie lekceważony. Przedmiotem naszej petycji są zalegające w gruncie i płytkich wodach podziemnych toksyczne pozostałości po dawnych Zakładach Chemicznych „Zachem” w Bydgoszczy (dawniej spółka Skarbu Państwa, następnie „Ciech S.A.”), które stanowią najgroźniejszą bombę ekologiczną w Polsce, a być może nawet w Europie. Nie jest to w żadnym stopniu przesada, gdyż na terenie byłego Zachemu, zajmującym powierzchnię około 1600 ha, stwierdzono występowanie ponad 20 ognisk zanieczyszczenia substancjami silnie toksycznymi, w tym rakotwórczymi lub mogącymi powodować mutacje genetyczne. Charakterystyczne dla tych zakładów substancje zanieczyszczające to: fenol, toluen, anilina, toluidyna, nitrobenzen, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, związki chloro-organiczne, szkodliwe pierwiastki śladowe, chlorki i siarczany. Skażone tymi substancjami odpady poprodukcyjne były składowane od końca lat 40. XX wieku bezpośrednio na powierzchni terenu bez żadnych zabezpieczeń (wtedy jeszcze nie przestrzegano współczesnych standardów środowiskowych i nie istniały przepisy w zakresie ochrony przyrody), w związku z czym toksyczne substancje przedostały się do wód podziemnych, które przetransportowały je w kierunku rzeki Wisły na użytkowane rolniczo i zamieszkałe obszary osiedla Łęgnowo Wieś. Efektem jest to, że czerpana przez mieszkańców osiedla z głębi ziemi woda jest do dziś wciąż jeszcze zanieczyszczona tymi substancjami, co przejawia się w tym, że ma ona nienaturalny, tj. czarny, brunatny lub żółtawy kolor, a także charakteryzuje się nieprzyjemnym chemicznym zapachem. Zdarzało się ponadto, że powodowała ona podrażnienia skóry ludzi mających z nią kontakt. Zanieczyszczenie środowiska powodowane przez Zachem przysparzały problemów już w latach 60. XX wieku, kiedy to na wspomnianym terenie stwierdzono skażenie studni ujęciowych tego zakładu oraz płytkich studni indywidualnych. Poza pospieszną i dosyć bezwzględną likwidacją studni indywidualnych przeprowadzoną w jeden dzień siłami wojska i milicji oraz wykonaniem wodociągu dostarczającego bezpłatnie mieszkańcom skażonego obszaru wodę, nie zrobiono nic aby skutecznie oczyścić środowisko lub choćby tylko powstrzymać dalszy rozpływ zanieczyszczeń. Działania takie podjęto dopiero w latach 90. XX wieku, a potem na początku XXI wieku, jednak prowadzono je mało profesjonalnie i przede wszystkim ze znikomą skutecznością. Skutkowało to dalszym rozpływaniem się zanieczyszczeń, które objęły dodatkowy obszar poza terenem Zachemu o powierzchni nawet 2500 ha. Zanieczyszczenia pokonały w czasie 50-60 lat odcinek o długości około 1,5-2 km i niebezpiecznie zbliżyły się do rzeki Wisły w pobliże cennego przyrodniczo obszaru „Natura 2000. Dolina Dolnej Wisły”.

Zanieczyszczenie tych terenów może potencjalnie oddziaływać na Morze Bałtyckie, co z kolei nadaje przedmiotowemu problemowi znaczenia o zasięgu międzynarodowym.

Ostatnie badania, wykonane przez AGH w Krakowie w październiku i listopadzie 2017 r. na terenie osiedla Łęgnowo Wieś wykazały, że wbrew powtarzanym często opiniom poziom skażenia środowiska narasta. W około 60% wód ze studni indywidualnych stwierdzono występowanie fenolu, w 10% – toluenu oraz innych związków organicznych i szkodliwych pierwiastków śladowych. W około 50% pobranych do badań próbek woda była tak skażona,

że nie nadawała się nawet do podlewania trawników, czyli miała parametry ścieków wymagających oczyszczania. Zanieczyszczone silnie toksycznymi związkami organicznymi, pochodzącymi bez żadnej wątpliwości z terenu byłego Zachemu, wody znajdują się na niewielkiej głębokości lub praktycznie na powierzchni terenu zamieszkanego przez ludzi, a ponadto w odległości co najwyżej około 200-300 m od granicy obszaru Natura 2000.

Dodatkowo należy dodać, że działania syndyka masy upadłościowej spółki „Infrastruktura Kapuściska Spółka Akcyjna z siedzibą w Bydgoszczy – w upadłości dawny Zachem S.A.” są w naszej ocenie bardzo niepokojące. Rozprzedaje on m.in. tereny składowisk niebezpiecznych substancji na których nowi nabywcy składują obecnie różne materiały, m.in. solanki, które mają być wykorzystywane w lecznictwie. Informację tę podano w czasie konferencji w Kujawsko-Pomorskim Urzędzie Wojewódzkim we wrześniu 2017 r. Działaniami syndyka zajęła się RDOŚ w Bydgoszczy w sprawie wydane zostały niewyegzekwowane, wyroki sądowe. Ponadto – syndyk zaprzestał dostarczania bezpłatnie wody mieszkańcom Łęgnowa Wsi, choć zgodnie z decyzjami urzędowymi z lat 80. XX w. woda na tym terenie miała być darmowa do czasu ustania szkody. Zdajemy sobie sprawę, że rolą Syndyka jest likwidacja zakładu, jednak zobowiązania w stosunku do mieszkańców skażonych terenów powinny być utrzymywane do końca jego działalności, a następnie przejęte przez Państwo. Tymczasem darmową wodę stanowiącą tylko symboliczną rekompensatę za silne skażenie środowiska Syndyk wymówił już ponad 3 lata temu. Nie realizuje także innych powinności dawnych Zakładów Chemicznych „Zachem”: jego działania doprowadziły do wyłączenia instalacji ograniczających rozpływ zanieczyszczeń i zniszczenie sieci monitoringu środowiska.

Odkąd woda naszym zdaniem bezprawnie jest dostarczana odpłatnie w wielu gospodarstwach uruchomiono płytkie studnie przydomowe z których woda służy na tym terenie głównie do podlewania przydomowych ogródków i celów technicznych, choć jest tu też wiele dużych gospodarstw rolnych, które wytwarzają głównie warzywa, nie tylko na rynek lokalny.

W przedmiocie stanowiącym istotę niniejszej petycji pozytywnie należy ocenić obecne działania RDOŚ Bydgoszcz oraz naukowców interesujących się trudną sytuacją mieszkańców osiedla, głównie dr inż. Doroty Pierri (AGH w Krakowie), która przeprowadzała tu badania do swojej pracy doktorskiej. Uzyskane przez nią wyniki zainspirowały ją samą, a także innych naukowców dr hab. inż. Mariusza Czopa i dr inż. Ewę Kret oraz kierownictwo Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH w Krakowie w tym w szczególności Pana Dziekana prof. dr hab. inż. Jacka Matyszkiewicza oraz dr hab. inż. Adama Postawę – Kierownika Katedry Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej do podjęcia działań mających na celu poprawę obecnej sytuacji, poprzez wykonanie darmowych badań wód studziennych oraz wód w ciekach i zbiornikach powierzchniowych.

W ramach prac AGH opracowano „mapę drogową” dla skutecznego rozwiązania wszystkich problemów związanych ze skażeniem środowiska przez dawne Zakłady Chemiczne „Zachem” w Bydgoszczy w tym w szczególności dla mieszkańców osiedla Łęgnowo Wieś.

W naszej opinii usunięcie tak ogromnych i poważnych zagrożeń ekologicznych i zdrowotnych może być skuteczne tylko pod warunkiem, że w przedmiotową sprawę zaangażuje się Rząd Rzeczypospolitej Polskiej. Dziwi nas również, że przychody syndyka (obecnie ok. 40 mln zł) nie są przeznaczane ani na poczet działań naprawczych, ani na wkład własny do projektów proekologicznych finansowanych z funduszy Unii Europejskiej. Nie rozumiemy dlaczego nie jest możliwe zajęcie tych środków, które to działanie byłoby praktycznym wdrożeniem w życie zasady sprawiedliwości wyrównawczej i pozwoliło na rozpoczęcie działań naprawczych.

Apelujemy do Pana Premiera i Rządu Rzeczypospolitej Polski o podjęcie interwencji w przedmiotowej sprawie – jesteśmy pewni, że we współdziałaniu i porozumieniu z mieszkańcami możliwe będzie wypracowanie rozwiązania, które pozwoli uchronić naszą małą ojczyznę, czyli osiedle Łęgnowo Wieś, przed ekologiczną degradacją.

Pozostaję z poważaniem,

Bogdan Dzakanowski