Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu okiem kujawianki

KOLEJNE ZAGRODY I BUDYNKI: Zagroda kaszubska oraz tucholska z chałupą i stajnią  ze wsi Sucha z Borów Tucholskich. One także wyposażone są w ciekawe ekspozycje przedmiotów z minionych wieków. W obejściu tucholskim stodoła ze wsi Mikołajskie z początku XVIII wieku(sic!). To jeden z najstarszych obiektów drewnianego budownictwa gospodarczego w Polsce Północnej! Niezwykle ciekawe są tu pokrycia dachowe budynków gospodarskich tzw. dartą deską, mocowane do łat dachowych drewnianymi kołkami zwanymi dyblami.

IDĄC DALEJ widzimy chałupę z Kociewia z połowy XIX wieku oraz kurną chatę z Borów Tucholskich (kurna, bo bez komina, z otwartym paleniskiem w środku). Obie stojące w pobliżu górującego nad Parkiem wiatraka, tzw. „koźlaka”. Ten został pozyskany jeszcze przez panią Profesor Prüfferową w latach 60. ze wsi Wójtówka na Kujawach. Pani Profesor w dzień przed Wigilią osobiście wybrała się do tej wsi, by uprosić młynarza o sprzedaż młyna skansenowi. Nie trzeba mówić, że wtedy taka podróż PKS-em nie była łatwa. I tym właśnie oraz zapewne przedwigilijną, świąteczną atmosferą, urzekła twardego młynarza, który, acz niechętnie, ale jednak, rozstał się ze swoim „skarbem”. Ten jednak stanął w Parku dopiero w roku 1992. Do czasu jego rozbiórki i przeniesienia – w 1989 roku – opiekował się nim pan młynarz.

W SĄSIEDZTWIE WIATRAKA, pyszni się także swą dawną świetnością młyn wodny z przełomu XIX i XX wieku, ze wsi Strzygi na Ziemi Dobrzyńskiej oraz dawna kuźnia z Ziemi Chełmińskiej z II poł. XIX wieku. Dumna ze swego zawieszonego nad drzwiami hasła: BOGU NA CHWAŁĘ, BLIŹNIEMU NA POMOC, remiza Ochotniczej Straży Pożarnej z Ziemi Chełmińskiej, zaprasza do wnętrza, gdzie, wciąż sprawna, zacnie prezentuje się ręczna pompa, używana niegdyś do gaszenia pożarów.

KUSTOSZ EWA TYCZYŃSKA – oprowadzająca mnie po Parku –  wie prawie wszystko o tych obiektach. – Dużą trudnością jest dla nas – mówi – wyposażanie obiektów ich dawnymi elementami. Po rozbiórce wiekowych chałup, na przykład, nie wszystkie one nadają się do przeniesienia. Stąd musimy je uzupełniać nowym drewnem. Ale to już nie to samo. Bo współczesne, już nie takie jak dawniej. Również słoma na strzechy. Kiedyś była ona gruba, długa, bardziej wytrzymała. Teraz już takiej nie ma! Chętnie więc podjęlibyśmy współpracę z rolnikami, którzy zasiewaliby dla nas dawne gatunki żyta, byśmy właśnie mogli pozyskać taką słomę na strzechy. One przecież tu także przez lata niszczeją i musimy je wymieniać czy naprawiać. Podobnie mamy kłopot z uzyskaniem pęcherzy wołowych, którymi jeszcze do niedawna wypełnione były otwory okienne w kurnej chacie. Przepisy sanitarne uniemożliwiają nam dzisiaj zastosowanie w tej chacie „szybek” z wołowego pęcherza. A ochrona mchu w lasach nie pozwala nam na uszczelnienia bierwion w ludowym budownictwie właśnie mchem, bo ten jest pod ochroną! Liczymy, że może polscy leśnicy pomogą nam i uruchomią jakąś szkółkę leśną z uprawą mchu dla muzealników.

INNE „BOLĄCZKI” MUZEALNIKÓW, które wymienia jeszcze pani kustosz to, brak rzemieślników: cieśli, zdunów, dekarzy,  którzy potrafią zgodnie z dawnymi tajnikami położyć np. słomianą strzechę czy ręcznie, toporem, wyciąć choćby podcieniowe bale. Brak też kowali ręcznie kujących gwoździe, a te są tutaj bardzo potrzebne przy przenoszeniu i rekonstrukcji obiektów.

Przechadzam się w moim kujawskim stroju po tym nieprzeciętnie fantastycznym Parku Etnograficznym i oczami duszy „widzę” niegdysiejszych mieszkańców tych chałup. Jak musieli być twardzi i wytrwali, żyjąc i pracując w czasach, w których luksusem była drewniana podłoga i szklane szyby w oknach. Z podziwem odnoszę się do tych wszystkich, którzy przez lata przenosili tu, do skansenu, te wszystkie chaty i przedmioty. Jakby w odpowiedzi słyszę, gdy pani kustosz mówi:

– MY, MUZEALNICY JESTEŚMY JAK MISJONARZE. Nie szczędzimy godzin ni dni, by jechać w teren i pozyskiwać kolejne obiekty. Taka rozbiórka to praca w kurzu, często w różnych warunkach atmosferycznych, bez chwili wytchnienia, by zdążyć na przykład przed deszczem czy burzą. Ale za to później jest ta cudowna satysfakcja i zachwyt, przyjeżdżających nawet z dalekiego świata gości, tym, co ocaliliśmy od zapomnienia. Teraz od 2018 roku udostępniamy także zwiedzającym Olenderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce, gdzie są już trzy zagrody osadników z Niderlandów, Fryzji i Niemiec, którzy w XVI i XVII wieku znaleźli w Polsce schronienie, m.in. przed religijnymi prześladowaniami. Osobiście brałam udział w przenoszeniu wszystkich olenderskich budynków. Ale moją największą satysfakcją jest fakt, że gdy urządzaliśmy wnętrze jednego z nich, pomagała nam w tym wnuczka właścicielki tej chałupy, którą przed II wojną była Helena Becher. Przyjechała ona na wycieczkę do Polski i gdy dowiedziała się, że właśnie urządzamy chałupę jej babci, zrezygnowała z wycieczki i pozostała z nami, by opowiedzieć nam jakie sprzęty i przedmioty w tym domu były i gdzie one stały przed laty. Serdecznie więc zapraszam czytelników tego reportażu, także do Wielkiej Nieszawki.

MISJĄ TORUŃSKICH MUZEALNIKÓW JEST dbałość o wiarygodność historyczną każdej ekspozycji. By ją zapewnić, nawet kwiaty w ogródkach, przy parkowych chałupach, sadzi się i sieje takie, jak drzewiej bywały. Po najstarsze przedmioty, gotowi oni są jechać wiele set kilometrów, by zdobyć tylko ten najcenniejszy historycznie okaz,. Pani kustosz opowiada historię swej koleżanki-muzealniczki, która w czasie poszukiwań w terenie, odnalazła u jednej z gospodyń stare butelki z oryginalnymi nalepkami, które ją zachwyciły. Prosiła panią gospodynię o ich przechowanie przez kilka dni. Jakież było jej zdziwienie, gdy wracając po nie, zastała butelki… pięknie umyte i pozbawione owych historycznych etykiet!!!

 MOJA TORUŃSKA, REPORTERSKA WYPRAWA do świata minionych wieków, pełna jest cudownych refleksji. Jeszcze jedno spojrzenie na pyszniący się drewnianymi skrzydłami wiatrak, na sielskie dziś chałupy ze strzechami i… jeszcze tylko zdjęcie przed kujawską chałupą. Może 150 lat temu, tak ubrane w swe kujawskie stroje, wychodziły do kościoła dawne Kujawianki? Może???

 Opuszczając Park… też może tylko wydawało mi się, że zza papierowej firanki, przygląda mi się jakaś starsza pani, która z uśmiechem pokiwała mi swą spracowaną ręką… Uwierzyłam wtedy, że w toruńskim Parku Etnograficznym nie tylko przemawiał do mnie TAMTEN CZAS, ale i TAMCI LUDZIE, nasi PRAPRAPRAPRZODKOWIE. Gdy będziecie w Toruniu, odwiedźcie ICH koniecznie.

                                      Krystyna Lewicka-Ritter, Wasza Kujawianka