Spotkanie z poetami „Konstelacji Toposu”

Spotkanie poprowadzi Janusz Drzewucki. Wstęp wolny.

O „Konstelacji Toposu”

„Kimże oni są: poeci z Konstelacji Toposu? Jak zapisał jeden z nich, przyszli, by pełnić nocną straż. Nie tę Rembrandta, Bonawentury, von Eichendorffa, Obertyńskiej. Przyszli pilnować ścinanych drzew, karteczek, przyszli pilnować aniołów, by nie zostawiły nas bez poetyckiego pacierza na tym najlepszym ze światów możliwych. Strażnicy w nocy pilnujący świtu, cokolwiek wzejdzie, gdy ustanie mrok. Poeci Konstelacji Toposu: nocna straż liryki”.

Prof. Jarosław Ławski

„(…) ośmiu poetów ogłosiło, że są razem, chociaż nie są grupą literacką. Ogłosiło, że są w drodze. Że nie są przeciwko nikomu, chociaż wyraźnie opowiedzieli się za określonymi wartościami. Nie pojawili się nagle, ale od jakiegoś czasu dochodzili do siebie w rozmowach prowadzonych (poprzez wiersze, szkice i eseje o literaturze) przede wszystkim na łamach dwumiesięcznika literackiego „Topos”, który od ponad dwóch dekad ukazuje się w Sopocie nakładem Towarzystwa Miłośników Sopotu. Rozmową były też książki — tomiki i zbiory krytycznoliterackie — które publikowali. Sami nie zauważyli, kiedy zbliżyli się do siebie, chociaż tak różni — i metrykalnie, i środowiskowo, zawodowo i kulturowo, i językowo. Wspólnotę zamanifestowali także tym, że pierwsze „programowe” wystąpienie w „Toposie” (2012 nr 5) nie zostało podpisane i ukazało się anonimowo. Głos zatytułowany Rozmowa w drodze zabrzmiał dobitnie, wyraziście. Ogłosili, że „przytrafiło im się […] przekroczenie. Można to chyba nazwać przekroczeniem. Siebie? Języka? Pewnie i jedno, i drugie. […] zauważyli, że rozmawiają, że rozmowa nie jest manifestacją «ja», ale wyjściem poza jego roszczenia”, że „mówiąc, można być bliskim, nie przestając być kimś innym”.

Zbigniew Fałtynowicz

TOPOS – GENEZA – KSZTAŁT EDYTORSKI

Pierwszy numer dwumiesięcznika literackiego „Topos” ukazał się  w maju 1993 roku. Czasopismo założył Krzysztof Kuczkowski, poeta, krytyk, polonista z praktyką redakcyjną. Początkowo „Topos” ukazywał się z podtytułem: „miesięcznik o sztuce i ekologii” [format A4, oprawa zeszytowa, okładka + 1 kolor, obj.  od 30 do 42 stron, cena 8000 zł]. Od 1994 roku czasopismo opatrzone było podtytułem: „literatura – sztuka – krytyka – ekologia” [format B5, oprawa broszurowa, okładka + 1 kolor, obj. od 56 do 100 stron, cena 13 000 zł]. Od nr 3-4 (20-21) 1995 po dziś dzień „Topos” ukazuje się z podtytułem „dwumiesięcznik literacki”. Od numeru 3(30)1996 czasopismo wydawane jest w oprawie książkowej, a od numeru 3(4)1998 dodatkowo z okładką w pełnym kolorze. Obecna objętość czasopisma waha się od 200 do 264 stron (numer podwójny). Nakład: 1000 egz. Specjalnością „Toposu” są numery tematyczne. Ich bohaterami byli m.in. Czesław Miłosz, Zbigniew Herbert, Rainer M. Rilke, Tadeusz Różewicz, Tymoteusz Karpowicz, Ryszard Kapuściński, Julia Hartwig, Stanisław Barańczak, Julian Kornhauser, Krzysztof Karasek i in.

BIBLIOTEKA „TOPOSU” – KSIĄŻKI I PLAKATY

Od 2003 r. do „Toposu” dołączane są książki poetyckie, początkowo jedna, później dwie. Do tej pory w Bibliotece „Toposu”, która jest przede wszystkim serią poetycką, ukazało się ponad 160 tomów. W 2011 roku wydana została pierwsza pozycja w serii Biblioteka Krytyki, w latach następnych ukazały się kolejne tomy szkiców i esejów o polskiej poezji współczesnej. Autorami książek poetyckich są m.in. Rainer Maria Rilke (w przekł. Andrzeja Lama), Jan Erik Vold (w przekł. Andrzeja Słomianowskiego), Kazimierz Hoffman, Krzysztof Karasek, Adriana Szymańska, Wojciech Kudyba, Wojciech Kass, Jarosław Jakubowski, Przemysław Dakowicz, Tadeusz Dąbrowski, Krzysztof Lisowski, Kazimierz Brakoniecki, Jan Polkowski, Teresa Ferenc, Zbigniew Jankowski, Bogusława Latawiec i in. Redaktorem Biblioteki „Toposu” jest Krzysztof Kuczkowski. W 2017 roku Biblioteka „Toposu” została wyróżniona Nagrodą Stowarzyszenia Wydawców Katolickich Feniks.

Od 2001 roku do „Toposu” dołączane były także plakaty-arkusze poetyckie w starannej oprawie graficznej Przemysława Dębowskiego. Ukazało się ok. 60 plakatów. Ich autorami są m.in.: Marian Grześczak, Julian Kornhauser, Ryszard Krynicki, Adam Zagajewski, Ewa Lipska, Janusz Szuber, Piotr Matywiecki, Bohdan Zadura, Andrzej Sosnowski, Jacek Gutorow, Karol Maliszewski i in. Redaktorem serii plakatów poetyckich jest Tadeusz Dąbrowski.

KONKURS RILKEGO – DLACZEGO RILKE? – KONKURSY  PATRONACKIE

Krzysztof Kuczkowski jest pomysłodawcą organizowanego przez redakcję „Toposu” Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Rainera Marii Rilkego. Konkurs odbywa się co dwa lata, począwszy od 1997 roku. Rilke został patronem sopockiego Konkursu z dwóch powodów. Pierwszy jest historyczny. W czerwcu 1898 w celu zregenerowania sił po wyczerpującej podróży do Włoch, poeta przyjechał do Sopotu i zatrzymał się w hotelu Werminghoff, który znajdował się u zbiegu ulic dzisiejszych Bohaterów Monte Cassino i Grunwaldzkiej. Nie był to pobyt tylko turystyczny. Przyjmuje się, że w Sopocie powstały trzy Wizje Chrystusa drugiej edycji, pt.: Kościół z Nago, Ślepy chłopiec, Zakonnica. W Sopocie rozpoczął poeta tzw. Pamiętnik Schmargendorfski, z którego pochodzi znany wiersz pt. Wnuczek.

Drugi powód jest ściśle literacki. Dzieło autora Elegii duinejskich, jednego z najwybitniejszych liryków wszystkich czasów, jest mimo upływającego czasu dziełem żywym, wielogłosowym, z trudem poddającym się interpretacji, wciąż budzącym emocje poetów i krytyków literackich. Chcielibyśmy, żeby chociaż część tych emocji znalazła odbicie na łamach „Toposu”.  Laureatami Grand Prix Konkursu Rilkego byli m.in.: Marek Krystian Emanuel Baczewski, Justyna Bargielska, Piotr Kuśmirek, Maciej Robert, Joanna Lech, Paweł Tański. „Topos” patronuje też wielu innym ogólnopolskim nagrodom i konkursom: Nagrodzie Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego ORFEUSZ, Ogólnopolskiemu Konkursowi Poetyckiemu im. Michała Kajki w Ogródku na Mazurach, Ogólnopolskiemu Konkursowi im. Wojciecha Bąka „Struna orficka” w Ostrowie Wlkp., Ogólnopolskiemu Konkursowi Poetyckiemu o Nagrodę Jesiennej Chryzantemy w Płocku, Ogólnopolskiemu Poetyckiemu Konkursowi Chopinowskiemu „Hymn zachwytu” w Ostrowie Wlkp.

FESTIWAL POEZJI W SOPOCIE

Festiwale Poezji w Sopocie organizowane są co dwa lata, począwszy od 2001 roku. To właśnie podczas tych festiwali odbywa się wręczenie Nagrody Poetyckiej im. R. M. Rilkego, a od niedawna również nagrody na wizualizację wiersza (Konkurs Wideo-Poezja) oraz interpretację plastyczną (Konkurs „Wiersz+Obraz”). Inne stałe elementy sopockich festiwali, to tematyczne sesje naukowo-literackie (Herbert, Barańczak, Gałczyński i in.), prezentacje środowisk literackich (Poznań nad morzem, Lublin nad morzem), czasopism literackich i społeczno-kulturalnych („Czas Kultury”, „Odra”, „Nowa Okolica Poetów”, „Strony”, „Akcent”). Dyrektorem Festiwali Poezji jest Krzysztof Kuczkowski.

MISTRZ NAGRODA HONOROWA ŚRODOWISKA ‚TOPOI’

Nagroda MISTRZ została powołana przez środowisko pisarzy, krytyków literackich i badaczy literatury skupionych wokół dwumiesięcznika literackiego „Topos”. Honoruje twórców najwyższej rangi, których dzieło w istotny sposób wzbogaca polską kulturę, uświadamiając odbiorcom, że teraźniejszość połączona jest z przeszłością nierozerwalnymi więzami, a człowiek współczesny może zrozumieć siebie jedynie wtedy, gdy – w pokorze i prawdzie – kontaktuje się z tymi, którzy byli tu przed nim.

Fundatorzy Nagrody pragną, by Nagroda Honorowa środowiska ‚Topoi’ pomogła odbiorcom kultury dostrzec zjawiska i postacie pierwszoplanowe naszego życia umysłowego i duchowego, by akcentując związek między tym, co estetyczne, a tym, co etyczne – stała się jeszcze jednym drogowskazem orientującym twórczość artystyczną na wartości, z których wyrosła cywilizacja śródziemnomorska, a które określa Platońska triada: „Piękno–Dobro–Prawda”.

Dotychczasowymi laureatami są: Jarosław Marek Rymkiewicz (2015) i Tomasz Burek (2016).

KONFERENCJE

W listopadzie 2018 roku w Białymstoku, jako podsumowanie dotychczasowej działalności wydawniczej, odbyła się Ogólnopolska Jubileuszowa Konferencja Naukowa „«Topos»: pismo literackie, idea, środowisko artystyczne. W XXV rocznicę wydania pierwszego numeru «Toposu» 1993–2018”. Konferencję zorganizował Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku i Książnica Podlaska.

Jędrzej Kubiak, K-PCK