Czy to koniec radioteleskopu pod Toruniem? Ministerstwo nie przyznało środków

Radioteleskop RT4 w Piwnicach pod Toruniem, jeden z kluczowych polskich instrumentów astronomicznych, może wkrótce przestać działać. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego nie przyznało finansowania na jego dalsze funkcjonowanie w latach 2026–2028. Jak poinformował zespół na stronie RT4, brak środków od 1 stycznia przyszłego roku oznacza w praktyce „koniec życia tego polskiego instrumentu”.

„Długofalowy, ponad 20-letni projekt obserwacji obłoków protogwiazdowych w pasmach masera metanolowego, czy uruchomione w ostatnich latach monitorowanie źródeł szybkich błysków radiowych zostaną zakończone, grupy naukowe najpewniej się rozpadną” – napisano w komunikacie.

Radioteleskop RT4 jest częścią międzynarodowej sieci VLBI (Very Long Baseline Interferometry), umożliwiającej precyzyjne obserwacje radiowe w globalnej współpracy. Jego znaczenie dla środowiska naukowego potwierdziła bardzo dobra ocena w konkursie SpUB. Wniosek uzyskał najwyższą ocenę A, a recenzenci podkreślili, że:

„Aparatura badawcza jest wpisana na Polską Mapę Infrastruktury badawczej. Jest elementem dużej sieci międzynarodowej, realizującej ambitne zadania z astronomii obserwacyjnej i astrofizyki. Aparatura jest wykorzystywana przez bardzo szeroki krąg naukowców. Wyniki badań są publikowane w bardzo dobrych czasopismach naukowych”.

Mimo pozytywnej oceny finansowania nie przyznano. Z 186 wniosków infrastrukturalnych pozytywnie oceniono 175, a środki otrzymało zaledwie 11. Autorzy wpisu komentują to ostro:

„Wygląda to na całkowitą zapaść kraju, jeśli chodzi o finansowanie infrastruktury badawczej”.

Sprawa była już sygnalizowana przez władze Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Podczas inauguracji roku akademickiego JM Rektor UMK wspominał o sytuacji radioteleskopu, jednak – jak zauważono – „nikogo to nie zainteresowało (chyba?)”. Senat uczelni przyjął uchwałę w tej sprawie, a Instytut Astronomii UMK wystosował do ministerstwa pismo z prośbą o zmianę decyzji.

RT4 jeszcze niedawno był modernizowany – w 2020 roku przeszedł remont powierzchni i malowanie. W tym samym roku jego sylwetkę uwieczniono na jednym z najsłynniejszych zdjęć: antena na tle komety C/2020 F3 (NEOWISE).

Zespół nie ukrywa goryczy:

„Jak widać, nawet okładki Nature Astronomy nie pomagają… Być może to nasz ostatni wpis w ogóle na FB – w końcu stronka ta generalnie dedykowana była RT4”.

Na końcu dodano wymowny hashtag: #RatujmyRT4.