„Rota” i nie tylko. Skarby w bydgoskiej książnicy [ZDJĘCIA]

„Sto lat u siebie. Zabytki piśmiennictwa polskiego w zbiorach bydgoskiej książnicy” to tytuł wystawy zorganizowanej przez WiMBP. Poza dziełem Marii Konopnickiej znajdziemy tu wiele innych rękopisów, pierwodruków, a także... „pirackich” wydań dzieł polskich pisarzy sprzed wieków.

– Po zakończeniu wystawy ani „Roty”, jak i innych unikatowych eksponatów nie zobaczymy prawdopodobnie przez długi czas – tłumaczy „Tygodnikowi” dr Joanna Matyasik, kierownik Działu Zbiorów Specjalnych WiMBP. – W magazynie zbiorów specjalnych są idealne warunki do przechowywania takich eksponatów. Warunki wystawiennicze natomiast nie pozwalają na długoterminową ekspozycję obiektów – mówi.

fot. Anna Kopeć

– Zwiedzanie zaczynamy od literatury staropolskiej. W tych gablotach możemy zobaczyć głównie starodruki, dzieła Jana Kochanowskiego, niezwykłe chociażby nawet ze względu na walory introligatorskie. Są dzieła Ignacego Krasickiego, m.in. „Monachomachia, czyli Wojna mnichów”, „Wóz rozpędzony” Juliana Ursyna Niemcewicza – bajka satyryczna, która powstała prawdopodobnie u schyłku XVIII w. i nigdy nie była drukowana – opowiada dr Matyasik.

Piractwo stare jak świat

Z epoki romantyzmu natomiast w bydgoskiej bibliotece mamy mnóstwo wydań dzieł Adama Mickiewicza, z czego ciekawostką są egzemplarze bezprawnych przedruków, zbojkotowane przez księgarzy i czytelników. Są to prawdziwe unikaty, np. „Pan Tadeusz” – „pirackie” wydanie toruńskie z 1859 roku. Warte zobaczenia są także pierwodruki Słowackiego, Norwida, Fredry, a także rękopisy Kraszewskiego.

fot. Anna Kopeć

– Naszą wystawę wzbogaciliśmy o różnego rodzaju dokumenty życia społecznego – dodaje dr Matyasik. – Można na przykład obejrzeć telegramy patriotyczne z wizerunkiem Henryka Sienkiewicza, zaproszenie do Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewcza, medal

z 1890 r., wybity w związku ze sprowadzeniem zwłok wieszcza do Polski, pamiątkową plakietę gipsową wykonaną przed 1925 r., ale są również i płyty winylowe z nagraniami utworów literackich, które odtwarzamy dla zwiedzających na zabytkowym gramofonie.

fot. Anna Kopeć

Pośród eksponatów znajduje się także szczególna pamiątka: liść z nadrukiem, który ktoś zabrał podczas pogrzebu Kraszewskiego. Wyobrażenie o przebiegu samej ceremonii daje nam wystawiony program obrzędu pogrzebowego pisarza.

Do Bydgoszczy ze Stanów

W gablotach biblioteki zobaczymy również eksponaty z epoki pozytywizmu: na przykład rękopisy Henryka Sienkiewicza, a pośród nich tajemniczo wyglądająca książka z japońskimi znakami. Jak wyjaśniła dr Joanna Matyasik – to japońskie wydanie „Quo vadis”. Można też podziwiać kunsztownie wykonany jedwabny gobelin z wizerunkiem pisarza.

fot. Anna Kopeć

Dalsza część wystawy prezentuje kolejne skarby literatury z czasu pozytywizmu. Możemy zobaczyć rękopisy Marii Konopnickiej, w tym wielokrotnie już opisywany, jedyny na świecie egzemplarz „Roty”, który do Bydgoszczy trafił z Chicago. Jest również i rękopis kompozycji muzycznej do słów „Roty”, podarowany bibliotece przez Feliksa Nowowiejskiego.

fot. Anna Kopeć

Ciekawostki i smaczki

Z okresu Młodej Polski, dwudziestolecia międzywojennego możemy zobaczyć m. in. pierwodruki dzieła Stanisława Wyspiańskiego, pocztówki ze zdjęciami z przedstawienia pt. „Legiony”, które odbyło się w Teatrze Krakowskim

w 1912 r. Scenografia do tego spektaklu, którą możemy podziwiać na wystawionych pocztówkach, pozwala odczuć, jak znaczącym wydarzeniem w tamtych czasach była premiera teatralna.

Rękopiśmienne eksponaty wystawy to także korespondencje, na przykład Marii Dąbrowskiej z lat 1932–1958 albo rękopis dramatu „Jesiennym wieczorem” Gabrieli Zapolskiej z dedykacją umieszczoną na karcie tytułowej dla najsłynniejszej wówczas aktorki: „Helenie Modrzejewskiej z prośbą o odtworzenie Lory Autor”.

Wystawiono też rękopis Jana Kasprowicza „Uczta Herodyady”, z dołączonym listem Marii Kasprowiczowej do dyrektora Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy Witolda Bełzy, pierwodruk dzieła Stefana Żeromskiego z 1924 r., Kornela Makuszyńskiego, jest i fotografia Władysława Reymonta z dedykacją i pierwsze wydanie „Chłopów”.

Wystawa jest czynna do 31 stycznia 2020 r. w Sali Wystawowej przy ul. Jana Kazimierza w Bydgoszczy (wejście główne od strony Starego Rynku), w dni powszednie w godz. 9.00–15.00. Grupy zorganizowane proszone są wcześniejsze umówienie się  pod numerem tel.: 52 33 99 202.

Katarzyna Chrzan, mk