„Potrafimy zwyciężać”. Bydgoskie upamiętnienie Powstania Wielkopolskiego

27 grudnia 1918 roku w Poznaniu wybuchło Powstanie Wielkopolskie – jedno z nielicznych polskich zrywów niepodległościowych zakończonych pełnym sukcesem. Zbrojny czyn, dobrze zorganizowany i wsparty przez miejscową ludność, doprowadził do przyłączenia Wielkopolski do odradzającej się Rzeczypospolitej. Choć jego symboliczna geografia prowadzi przede wszystkim do Poznania, Gniezna czy Wrześni, to północna Wielkopolska – w tym okolice dzisiejszej Bydgoszczy – odegrała w tej historii rolę nie mniej istotną, choć trudniejszą i bardziej dramatyczną.

W sobotę 27 grudnia 2025 roku o godz. 18.00 przy pomniku Powstańca Wielkopolskiego przy ul. Bernardyńskiej w Bydgoszczy odbędzie się uroczyste upamiętnienie 107. rocznicy wybuchu powstania. Wydarzenie organizowane przez środowiska patriotyczne ma przypomnieć zarówno sam czyn zbrojny, jak i tych, którzy w północnych powiatach Wielkopolski walczyli – często w sytuacji beznadziejnej – o polskość tych ziem.

Powstanie, które zwyciężyło

Powstanie Wielkopolskie wybuchło w sprzyjającym momencie dziejowym: Niemcy były wyczerpane wojną, w Berlinie trwała rewolucja, a państwo polskie, ogłoszone w listopadzie 1918 roku, zaczynało budować swoje struktury. W Wielkopolsce istniała dobrze rozwinięta sieć polskich organizacji: od Towarzystw Gimnastycznych „Sokół”, przez harcerstwo, po konspiracyjne struktury wojskowe. Gdy padły pierwsze strzały, szybko okazało się, że nie jest to spontaniczny bunt, lecz dobrze przygotowana operacja.

W ciągu kilku tygodni powstańcy opanowali niemal całą Wielkopolskę. Ich sukces został następnie potwierdzony na arenie międzynarodowej – rozejmem w Trewirze, a ostatecznie postanowieniami traktatu wersalskiego.

Północna Wielkopolska – front zapomniany

Znacznie trudniejsza była sytuacja na północnych rubieżach regionu: w rejonie Nakła, Wyrzyska, Kcyni, Szubina, a także w bezpośrednim sąsiedztwie Bydgoszczy, która pozostała wówczas w granicach Niemiec. Tu powstanie miało charakter bardziej lokalny, a często wręcz partyzancki. Brakowało broni, wsparcia regularnych oddziałów i zaplecza logistycznego.

Mimo to dochodziło do licznych akcji zbrojnych, potyczek i prób przejęcia kontroli nad strategicznymi punktami – liniami kolejowymi, mostami, urzędami. Szczególne znaczenie miały walki o Szubin i Kcynię, które na krótko znalazły się w rękach powstańców. Były to jednak zwycięstwa okupione dużymi stratami i ostatecznie trudne do utrzymania wobec niemieckiej przewagi.

Dla mieszkańców tych ziem powstanie było aktem odwagi i politycznego realizmu zarazem: nawet jeśli nie wszystkie cele udało się osiągnąć w 1919 roku, to polski opór, ofiara krwi i jednoznaczne deklaracje narodowe miały ogromne znaczenie podczas późniejszych negocjacji granicznych. To dzięki nim Bydgoszcz wróciła do Polski w styczniu 1920 roku.

Bydgoszcz pamięta

Pomnik Powstańca Wielkopolskiego przy ul. Bernardyńskiej jest jednym z tych miejsc w mieście, które przypominają, że historia nie kończy się na liniach frontu i traktatach. Upamiętnia ludzi często bezimiennych: ochotników, rzemieślników, uczniów, kolejarzy i chłopów, którzy chwycili za broń, bo „tak trzeba było”.

Hasło widniejące na plakacie zapowiadającym uroczystość – „Potrafimy zwyciężać” – nie jest jedynie historycznym komentarzem. To przypomnienie, że polska niepodległość w Wielkopolsce była owocem pracy organicznej, dyscypliny i odpowiedzialności, a nie romantycznej improwizacji. To także wezwanie do współczesnych, by pamięć o tym zwycięstwie nie ograniczała się do szkolnych dat.

Zaproszenie na uroczystość

Organizatorzy zapraszają mieszkańców Bydgoszczy i regionu do wspólnego oddania hołdu bohaterom Powstania Wielkopolskiego. Spotkanie przy pomniku Powstańca Wielkopolskiego w rocznicę wybuchu powstania będzie okazją do refleksji nad historią północnej Wielkopolski – tej, która często pozostaje w cieniu głównych narracji, a bez której zwycięstwo nie byłoby pełne.