Pamięci Jana Slaskiego (1895-1940) ziemianina z Trzebcza Szlacheckiego [GALERIA]

Uroczystość rozpoczęła Masza Św. w kościele parafialnym pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Trzebczu Szlacheckim, którą celebrował ks. prob. Mariusz Stanisław Malinowski. Po Mszy Św. odbył się pochód zaproszonych gości, nauczycieli i uczniów szkoły wraz z mieszkańcami gminy na teren Szkoły Podstawowej w Trzebczu Szlacheckim, która mieści się w dawnym dworze rodu Slaskich. W uroczystości uczestniczyły dwa poczty sztandarowe; Szkoły Podstawowej im. Jana Slaskiego z Godłem Rzeczypospolitej i utrwalonym zawołaniem – Tobie Polsko oraz sztandar Ochotniczej Straży Pożarnej.

Na uroczystości przybyli potomkowie rodu Slaskich, a pośród nich m. in.: Cecylia Iwaniszewska z domu Łubieńska, Magdalena Łubieńska, Jan Dąbrowski syn Iwony Marii ze Slaskich najstarszy wnuk Jana Slaskiego i Michał Slaski syn Andrzeja Slaskiego najmłodszego syna Jana Slaskiego, Jan Ludwik Slaski. Uczestniczy ustawili się przed szkołą w dawnym budynku dworu, przy którym na znaczącym i widocznym miejscu została zbudowana przestrzeń do pomnika z głazu kamiennego, na którym umieszczona jest tablica poświęcona Janowi Slaskiemu. Dodam, ze na terenie obiektu szkoły znajdują się patriotyczne miejsca pamięci związane z historią Polski, wykonane w formie tablic informujących o historii i dorobku rodu Slaskich.  Majątek ziemski w Trzebczu Szlacheckim ród Slaskich nabył w 1805 r. i przez 134 lata byli jego gospodarzami. Upamiętnieni są też m. in. Mateusz Slaski (1778-1849), Ludwik Romuald Slaski (1818-1898), Ludwik Maurycy Slaski (1856-1906). Grobowiec Slaskich znajduje się na przykościelnym cmentarzu. Na murze kościoła znajduje się tablica napisem: „Za Wiarę i Ojczyznę Zginęli Śmiercią Męczeńską w latach 1939-1945”, z wymienionymi nazwiskami 14. pomordowanych osób, w tym Jana Slaskiego kolatora.

Ważnym elementem krzewienia patriotyzmu polskiego jest postawiony głaz z tablicą poświęconą Henrykowi Sienkiewiczowi, jednemu z najwybitniejszych przedstawicieli literatury polskiej, który bywał w dworze w Trzebczu Szlacheckim na zaproszenie rodu Slaskich. Ponadto na terenie szkoły znajduje się Drzewo Pamięci posadzone przez Marię Slaską oraz głaz z tablicą informującą, że powstała jako wyraz szczególnego związku rodziny Slaskich z tutejszymi ziemiami i lokalną społecznością oraz dla uhonorowania majora kawalerii, Senatora Jana Slaskiego.

Uroczystościami zawsze sprawnie kierowała pani Sława Tokarska-Wegner dyrektor szkoły, która w imieniu społeczności szkolnej przypomniała postać Jana Slaskiego oraz zaprosiła przedstawicieli rodu Slaskich i przedstawiciela koła ułanów do odsłonięcia Miejsca Pamięci. Następnie pod tablicą zostały złożone wiązanki kwiatów. Po uroczystości przed szkołą na zaproszenie pani dyrektor wszyscy przeszli do budynku szkoły. Można było zwiedzić budynek szkoły z klasami i z kącikiem pamięci poświęconym Janowi Slaskiemu oraz innym przedstawicielom tego rodu. W głównym wejściu została zainstalowana pełna tablica genealogiczna pomorskiej linii rodu Slaskich. Następnie w kameralnej sali gimnastycznej szkoły pani dyrektor Sława Tokarska-Wegner powitała wszystkich przybyłych gości, a wśród nich m. in. przedstawicieli rodu Slaskich, pana Arkadiusza Stefaniaka p. o. wójta gminy Kijewo Królewskie oraz sekretarza panią Dorotę Bukowską, ponadto przybyły delegacje z Kuratorium Oświaty, Koła Przyjaciół 16/2 Pułku Ułanów Wielkopolskich z Bydgoszczy, z panem Mirosławem Krzemińskim, który dostojnie prezentował się w mundurze przedwojennego ułana, Rodzina Katyńska z Torunia. Polskie Towarzystwo Ziemiańskie – Oddział Kujawsko Pomorski, z upoważnienia prezesa Andrzeja Musiała, reprezentował Andrzej Bogucki – przewodniczący Komisji Rewizyjnej. Po powitaniu pani dyrektor Sława Tokarska-Wegner przedstawiła szczegółowo biografię patrona szkoły Jana Slaskiego (1895-1940), wybitnego patriotę obrońcę Ojczyzny, który zginął zamordowany przez Sowietów w Katyniu. Młodzież szkolna wraz z nauczycielami przygotowała i przedstawiła program patriotyczny nawiązujący do patrona szkoły.

Później odbyły się przemówienia przybyłych w/w gości, w tym Andrzeja Boguckiego przedstawiciela Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego. W swoim przemówieniu serdecznie podziękował pani dyrektor szkoły Sławie Tokarskiej-Wegner oraz nauczycielom za wzorowe przygotowanie uroczystości i doskonałą pracę dydaktyczno wychowawczą z uczniami szkoły, którzy wykazali się przez cały czas uroczystości wielką kulturą, wiedzą oraz godnością i postawą jak należy uczestniczyć z honorem w krzewieniu pamięci narodowej. Jest to zasługą Rady Pedagogicznej Szkoły i Rodziców. Główny tok wystąpienia, jak wykazał przedstawiciel PTZ, dotyczyło Jana Slaskiego, patrioty, ziemianina i współorganizatora życia kulturalnego na terenach powiatu chełmińskiego i Kujaw i Pomorza, szczególnie założyciela, prezesa i działacza przedwojennego Związku Ziemian na Pomorzu, którego kontynuatorem jest Polskie Towarzystwo Ziemiańskie – Oddział Kujawsko – Pomorski. Po uroczystościach pani dyrektor zaprosiła gości na poczęstunek w główny dawnym salonie dworu Slaskich, gdzie serwowano smaczny obiad, ciasto i kawę. Przeprowadzono dużo sympatycznych rozmów. (alb).

Patron Szkoły Podstawowej im. Jana Slaskiego w Trzebczu

Jan Slaski (1895-1940), ur w majątku Trzebcz, pow. chełmiński, zm. 16 kwietnia 1940 w Katyniu), polski polityk i wojskowy, major kawalerii Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, poseł IV kadencji i senator V kadencji II RP, zamordowany w Katyniu. Pochodził ze szlacheckiej rodziny Slaskich herbu Grzymała Ludwika Maurycego Slaskiego i Marii z domu Świackiej. Ukończył Szkołę Podchorążych Kawalerii w Dobritz k. Berlina. W czasie I wojny światowej walczył na froncie rosyjskim i francuskim. Od stycznia do maja 1919 roku pracował w Organizacji Wojskowej Pomorza i w Wielkopolsce. Podczas powstania wielkopolskiego, organizował 2 pułk ułanów i był w nim dowódcą I szwadronu. Również jako dowódca szwadronu walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Za powstrzymanie nacierających Sowietów odznaczony krzyżem Virtuti Militari (nr 4317). Służbę zakończył w stopniu rotmistrza ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku. Od 1922 roku gospodarował w rodzinnym majątku Trzebcz. Od 1929 roku był prezesem powiatowego Związku Kółek Rolniczych. Za jego sprawą doszło do połączenia pomorskiego Związku Ziemian (którego był prezesem) z pomorskim Towarzystwem Rolniczym. Był radcą Izby Przemysłowo-Handlowej w Gdyni i Pomorskiej Izby Rolniczej w Toruniu, a także prezesem Pomorskiego Związku Ziemian. W 1935 wybrany posłem na Sejm RP IV kadencji (1935–1938) z listy BBWR, z okręgu nr 101 (Toruń miasto i powiat, Chełmno, Wąbrzeźno). W kolejnej, V kadencji był senatorem bezpartyjnym z województwa pomorskiego (od 11 września 1938). W kampanii wrześniowej został przydzielony do Sztabu Naczelnego Wodza. W ręce sowieckie wpadł pod Tarnopolem 18 września 1939 r. Więziony w Kamieńcu Podolskim, internowany w Kozielsku, następnie zamordowany w Katyniu. Jan Slaski był żonaty z Marią z Horochów, z którą miał troje dzieci: Jana (ur. 1934), Iwonę Marię (ur. 1935) i Andrzeja (1938–2007). Iwona Maria była żoną Krzysztofa Dąbrowskiego (1931–1979).

Został upamiętniony na tablicy pamiątkowej odsłoniętej 3 lipca 1999 w gmachu Senatu RP ku czci senatorów II RP, którzy zginęli w czasie II wojny światowej i okresie powojennych represji. 5 października 2007 Minister Obrony Narodowej awansował go pośmiertnie na stopień podpułkownika. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Odznaczony: Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych – czterokrotnie, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Niepodległości.

Trzebcz Szlachecki położony w Ziemi  Chełmińskiej w gminie Kijewo Królewskie. W 1222 r. wraz wieloma innymi wieś Trzebcz została nadana biskupowi pruskiemu Chrystianowi przez Konrada, księcia mazowieckiego. W 1293 r. stanowiła dziedziczne dobra rycerskie. Gniazdo rodowe Trzebskich, w których posiadaniu pozostaje w XVI w. i później, następnie od 1505 r. własność biskupów chełmińskich. Dawna królewska część Trzebcza dzisiaj nosi nazwę Trzebcz Królewski. Po I rozbiorze Polski posiadłości biskupie przeszły na własność pruskiego rządu. W latach 1805-1939 własność Slaskich. We wsi znajduje się gotycki kościół pw. Wniebowzięcia NMP, zbudowany na pocz. XIV w. Późnoklasycystyczny dwór z połowy XIX w. był parterowy, z pięterkiem na facjacie i półszczytach, zbudowany został zapewne przez  Ludwika Romualda Slaskiego. Obecny dwór jest piętrowy. Elewacja frontowa wzbogacona była nieznacznym ryzalitem przechodzącym w facjatę, w której okno ujęte zostało pilasterkami dźwigającymi gzyms półkoliście wygięty ku górze, zwieńczony sterczynkami.

Mateusz Slaski herbu Grzymała (1778-1849) ur. pod Radziwiłłowem na Podolu, zm. w Chełmnie), polski działacz niepodległościowy, działacz społeczny, ziemianin, poseł. Ród Slaskich ma swoje korzenie na Mazowszu, w XVII wieku przybyli Slascy na Podole. Mateusz Slaski przybył na Pomorze z Podola, w 1805 roku kupił majątek w Trzebczu Szlacheckim, a w 1806 roku ożenił się z Heleną Kruszyńską z Nawry. W 1809 roku został wybrany posłem do sejmu Księstwa Warszawskiego. W 1848 roku przewodniczył zebraniu, które inaugurowało prace Towarzystwa Pomocy Naukowej dla młodzieży Prus Zachodnich i pełnił w nim funkcje honorowego prezesa. Był też jednym z inicjatorów powołania Ligi Polskiej.

Ludwik Romuald Slaski (1818-1898), polski działacz społeczny, działacz niepodległościowy, ziemianin, parlamentarzysta. Urodził się w rodzinie szlacheckiej herbu Grzymała; Mateusza Slaskiego i Heleny Kruszyńskiej. Ojciec był znanym działaczem społecznym i niepodległościowym na Pomorzu, zasiadał w sejmie Księstwa Warszawskiego. Ludwik Romuald Slaski ukończył gimnazjum w Toruniu, po którym odbywał praktyki rolnicze. Za namową ojca nie podjął studiów, postanowił zająć się rolnictwem. Otrzymał od ojca majątek w Nowej Wsi pod Golubiem w dzierżawę. W wieku 25 lat objął rodzinny majątek w Trzebczu Szlacheckim, w tym też czasie ożenił się z Heleną Biernawską. Był dobrym gospodarzem, wprowadzał nowe metody gospodarowania, powiększał swoje dobra i w 1855 roku zakupił majątek Orłowo. Był bardzo aktywny społecznie i należał do wielu instytucji na Pomorzu lub je wspierał. Należał do Ligi Polskiej; członek Rady Prowincjonalnej Ligi Polskiej. W banku Donimirskiego Kalkstein-Łyskowskiego i Sp. był prezesem rady nadzorczej, a także jednym z inicjatorów powołania Muzeum Polskiego w Toruniu.  Wieloletni wiceprezes i prezes Towarzystwa Pomocy Naukowej dla młodzieży Prus Zachodnich. Współzałożył Towarzystwo Rolnicze Ziemi Chełmińskiej. Wraz z siostrą Zofią Donimirską założył Towarzystwo Pomocy Naukowej dla dziewcząt. Współzakładał sejmiki gospodarcze w Toruniu. Podczas powstania styczniowego udzielał schronienia powstańcom, w okresie kulturkampfu wspierał polskich księży oraz polskie gazety na ziemi Chełmińskiej – „Gazetę Toruńską”, „Przyjaciel Ludu” i „Nadwiślanin. Zasiadał w parlamencie Pruskim Reichstagu w latach 1871–1874, gdzie reprezentował powiat Chojnicki, zasiadał też w Pruskiej Izbie Panów od 1866 do 1888 roku. W 1872 roku oddał majątek Orłowo swojemu synowi Kazimierzowi Slaskiemu, a w 1884 roku rodowy majątek w Trzebczu Szlacheckim przekazał młodszemu synowi Ludwikowi Maurycemu Slaskiemu.

Ludwik Maurycy Slaski, herbu Grzymała (1856-1906), poseł do Reichstagu, ziemianin, działacz społeczny i niepodległościowy. Syn Romualda Slaskiego i Heleny Biernawskiej, ukończył gimnazjum w Chełmnie, później studiował prawo we Wrocławiu, Berlinie i Heildelbergu. W 1884 jego ojciec przekazał mu majątek rodowy w Trzebczu Szlacheckim. W latach 1890–1898 był posłem do Reichstagu. Udzielał się społecznie oraz działał na rzecz odzyskania niepodległości. Wspomagał finansowo Polaków z zaboru austriackiego, których dotknęła klęska nieurodzaju. Pomagał też Polakom, których rugowano przez władze pruskie. Jego syn Jan Slaski był majorem kawalerii oraz senatorem V kadencji II RP został zamordowany w 1940 roku w Katyniu. Zmarł 1 grudnia 1906 roku w Konstancji.

Bibliografia: Bielski Mieczysław, Bielska-Krawczyk Joanna, Małecki Jarosław, Wabcz gmina Stolno Zespół dworsko-parkowy, Toruń 1998. Chrapkowski Bogdan, Rejmanowski Maciej, Trzebcz Szlachecki, Zespół dworsko-parkowy, Toruń 1997. Nawra Kruszyńskich i Sczanieckich, studium z dziejów szlachty i ziemiaństwa ziemi chełmińskiej, Jerzy Dygdała, Szczepan Wierzchosławski, Toruń 1990. Orłowo, gm. Płużnica; zespół pałacowo-parkowy, Jolanta Chrostowska, Krystyna Kalinowska, Państwowa Służba Ochrony Zabytków. Oddział Wojewódzki w Toruniu, Urząd Wojewódzki w Toruniu. Wydział Ochrony Środowiska, Toruń 1995. Wikipedia, Wolna Encyklopedia.

Andrzej Leonard Bogucki