Powrót Bydgoszczy do Macierzy - 104 rocznica

104 lata temu do miasta wkroczyły oddziały kawalerzystów 16. Pułku Ułanów Wielkopolskich pod wodzą generała Józefa Dowbór-Muśnickiego. Władza w mieście  faktycznie przejęta została dzień wcześniej kiedy to burmistrz Bydgoszczy Hugo Wolf wręczył prezydentowi komisarycznemu Janowi Maciaszkowi symboliczny klucz do bram miasta. 

Poniżej moment przejścia Wojsk Polskich ze Starego Rynku z dnia 20 stycznia 1920 r. przez Plac Teatralny w kierunku ul. Gdańskiej w Bydgoszczy.

Plac Teatralny 

Na zdjęciu widok bryły zburzonego Teatru Miejskiego istniejącego w latach 1896–1946 Otwarcie obiektu nastąpiło 3 września 1824. Budynek teatru dwukrotnie odbudowywano po pożarach, do których doszło 30 sierpnia 1835 r. i 24 marca 1890 r., kiedy spłonął zbudowany w 1840 r. gmach z 320 miejscami na widowni.

Ostatnia odbudowa wiązała się ze wzniesieniem w latach 1895–1896 monumentalnego, reprezentacyjnego gmachu według projektu berlińskiego architekta, królewskiego radcy budowlanego Heinricha Christiana Seelinga .

Radość z nadejścia Wolnej Polski w 1920roku była ogromna a mieszkańcy Bydgoszczy z ogromnym entuzjazmem i radością znowu poczuli się dumnymi Polakami po 148 latach niemieckiej okupacji miasta. Po latach wiemy, iż ta radość i wolność krótka i bolesna

Pomnik Serca Pana Jezusa
Foto p. Andrzej Adamski

Dzisiaj jak co roku wierni Parafii Świetej Trójcy udali sie na modlitwę dziennkczyną za powrót miasta do Macierzy pod pomnik Pomnik Serca Pana Jezusa na Placu Poznańskim w Bydgoszczy. 

Jest to rekonstrukcję rzeźby Najświętszego Serca Pana Jezusa z 1932 roku. Pomnik autorstwa Marka Rony stanął w centrum miasta u zbiegu ulic Seminaryjnej i Szubińskiej. Poświęcenia dokonał bp Jan Tyrawa.

To właśnie spośród tej dobrze zorganizowanej garstki mieszkańców podżeganych przez prowokatorów wywiodły się rzesze dywersantów którzy przez kolejne lata zgotowali

mieszkańcom Bydgoszczy kolejne niemieckie piekło. W wyniku zawiązanych walk zginęło wielu niewinnych Niemców i Polaków zamieszkujących Bydgoszcz.

Do dywersji doszło już 3 i 4 września 1939 r. w trakcie wycofywania się z Bydgoszczy wojsk polskich 9. i 15. Dywizji Piechoty. W atakach brali udział przybyli z III Rzeszy dywersanci wraz przedstawicielami licznej mniejszości niemieckiej w mieście. Strzelali z ukrycia do polskich żołnierzy, a ci odpowiadali również ogniem.

Niemieckie represje wobec ludności Bydgoszczy (1939) – masowe zbrodnie wojenne popełnione przez okupanta niemieckiego na cywilnej ludności Bydgoszczy pochodzenia polskiego i żydowskiego, w okresie między wrześniem a grudniem 1939 roku.
Masowe represje i odwet na Polakach miał miejsce już między  9-12 września 1939 roku.  Masowe aresztowania i egzekucje mieszkańców Bydgoszczy, dokonywane w pierwszym rzędzie przez żołnierzy Wehrmachtu i funkcjonariuszy Einsatzgruppen, odbywały się początkowo w atmosferze chaosu i stanowiły zemstę za wydarzenia tzw. bydgoskiej.
„krwawej niedzieli” (3–4 września 1939) oraz za opór stawiany wkraczającym oddziałom Wehrmachtu przez miejscową Straż Obywatelską.

-
Egzekucje na Starym Rynku w 1939 r.

 Przeprowadzane doraźnie represje przekształciły się później w zorganizowaną akcję eksterminacyjną, której celem była likwidacja polskiej elity politycznej i umysłowej w Bydgoszczy, a której głównym wykonawcą stał się paramilitarny Selbstschutz. W ciągu pierwszych czterech miesięcy okupacji Niemcy zamordowali w tajnych lub publicznych egzekucjach nawet do 5000 mieszkańców Bydgoszczy i powiatu bydgoskiego, z czego prawdopodobnie między 1500 a 1900 ofiar pochodziło z samej Bydgoszczy.

Historia naszego miasta szczególnie naznaczonego jest cierpieniem co podczas  pielgrzymki do Bydgoszczy 7 czerwca 1999 roku św. Jan Paweł II Papież podkreślił, że również Bydgoszcz „została naznaczona szczególnym znamieniem »prześladowania dla sprawiedliwości«. To przecież tutaj, w pierwszych dniach drugiej wojny światowej hitlerowcy dokonali pierwszych publicznych egzekucji na obrońcach miasta. Symbolem tego męczeństwa jest bydgoski Stary Rynek. Innym tragicznym miejscem jest tak zwana »Dolina Śmierci« w Fordonie – wskazał. Przywołał wtedy także postać bł. Michała Kozala, męczennika z Dachau. – Podobną śmierć w obozach koncentracyjnych poniosło wielu ludzi związanych z tym miastem i z tą ziemią – podkreślił Jan Paweł II

Rany i wyrwy z tego strasznego okresu wojny nie goją się do dziś a tragiczne wspomnienie tamtych dni wieje grozą w Bydgoskiej Dolinie Śmierci w Fordonie a równie tragiczna historia egzekucji bydgoszczan na Starym Rynku Bydgoszczy wyrwa po Kościele Pojezuickim[i]
w Zachodniej Pierzei Starego Rynku doskwiera boleścią i niemocą. Po dziś dzień bowiem nie możemy tej wyrwy odbudować i dopóty dopóki ona trwać będzie tak długo nie zadośćuczynimy śmierci pomordowanych bydgoszczan na Starym Rynku[ii] stawiając im niejako Pomnik Chwały

Kościół św. Ignacego Loyoli (pierwotnie
kościół św. Krzyża) zwany pojezuickim

Akt zburzenia kościoła i całej zachodniej pierzei Starego Rynku już podczas wojny polscy mieszkańcy Bydgoszczy odebrali jako przejaw barbarzyńskiego niszczenia kultury i polskości. Zachodnia pierzeja rynku była reprezentacyjną częścią Starego Miasta i wyznaczała odpowiednie proporcje architektoniczne dla rynku, co niejednokrotnie artykułowali historycy sztuki i urbaniści. Obecna architektura uniwersalistyczna nie jest w stanie udźwignąć ciężaru historii tego miejsca.

Odbudujmy pierzeję i Kościół św. Ignacego Loyoli, który przywróci godność poległym a miastu jego tożsamość i dumę. Podejmijmy tę oddalaną ale niezwykle potrzebną decyzję w tym Roku wielkiego budowniczego Bydgoszczy (Muzycznej Bydgoszczy) Roku Andrzeja Szwalbego najwybitniejszego wizjonera jaki trafił w nowożytnej historii miasta.

Zawołam w tym miejscu za Przewodniczącym Społecznego Komitetu Rekonstrukcji Zachodniej Pierzei Starego Rynku w Bydgoszczy p. Andrzejem Adamskim ODBUDUJMY!

Red.

[i] Kościół św. Ignacego Loyoli (pierwotnie kościół św. Krzyża) – wybudowany w 1638 roku kościół, który znajdował się w Bydgoszczy w zachodniej pierzei Starego Rynku. Patronem świątyni był do 1806 r. Święty Krzyż, po czym nadano jej wezwanie św. Ignacego Loyoli. Zburzony między 18 stycznia a 27 marca 1940 roku a kamienic do 23 października w 1940 roku

[ii]

https://tygodnikbydgoski.pl/historia/9-i-10-wrzesnia-1939-r-masowe-rozstrzeliwania-na-bydgoskim-rynku-zdjecia