40 lat temu zakończył się słynny „proces toruński” [WIDEO]

Proces toruński był wydarzeniem bez precedensu w historii PRL. Na ławie oskarżonych zasiedli funkcjonariusze aparatu bezpieczeństwa państwa, którzy zostali oskarżeni o zamordowanie księdza katolickiego. Proces ten był także pełen paradoksów — z jednej strony chciano pokazać, że nikt nie jest ponad prawem, z drugiej jednak — był to w pełni wyreżyserowany spektakl. Śledztwo i proces przeprowadzono w ekspresowym tempie. Sam proces trwał zaledwie 26 dni.

Akt oskarżenia przedstawiono porywaczom 10 grudnia 1984 r. Zeznania oskarżonych wysłuchiwano do 14 stycznia 1985 r. Od 15 do 28 stycznia trwały zeznania świadków. Dzień później mowy swoje wygłosili prawnicy obydwu stron.

Prokurator Leszek Pietrasiński zamiast występować w roli oskarżyciela osób, które na odpowiedniej ławie zasiadły, zamienil się w oskarżyciela ks. Jerzego Popiełuszki mówiąc, że gdyby nie ekstremistyczna postawa księdza, Grzegorz Piotrowski i jego koledzy nigdy nie usiedli by na ławie oskarżonych.

Oskarżyciele posiłkowi, którym byli Jan Olszewski, Edward Wende, Andrzej Grabiński i Krzysztof Piesiewicz mieli znikome szanse na zapoznanie się z materiałem dowodowym oraz aktami sprawy. Nie mogli przesłuchiwać oskarżonych. Wszystkie strony postępowania — w tym także prokurator i sędzia Artur Kujawa — próbowali przeszkadzać w ich pracy.

Ostatecznie proces zmienił się w tyradę ks. Jerzego Popiełuszki, Kościoła oraz opozycji antykomunistycznej. W Komitecie Centralnym komentowano proces i mowę prok. Pietrasińskiego: 

głównym zadaniem partii na całą epokę tworzenia socjalizmu musi być demaskowanie polityki Kościoła i uniemożliwianie mu jej prowadzenia. [...] Jest to aktualne i u nas. Wystarczy wspomnieć mowę prokuratora w procesie Piotrowskiego. Wpłynęła ona bardziej w sensie pozytywnym na polityczne poglądy mas wierzących, niż tysiące religioznawczych pogadanek.

Z okazji 40 rocznicy tego wydarzenia Delegatura IPN w Bydgoszczy przygotowała specjalny wywiad z ks. Antonim Ponińskim, korespondentem z procesu toruńskiego, oraz Marcinem Szłapką z Archiwum IPN w Bydgoszczy:

Natomiast 27 lutego 2025 r. o godz. 17:00 odbędzie się w Delegaturze IPN w Bydgoszczy, przy ul. Wincentyny Teskowej 1, pokaz filmu „Popiełuszko. Testament Wolności”.
Film jest dostępny na IPNtv: